Όλα ως σήμερα έχουν ειπωθεί και με χίλιους τρόπους… Έχεις δει, όπως ποτέ πώς είναι ένα συναίσθημα; Να μιλήσω λοιπόν για την ποίηση του Γιώργου Χειμωνά. Με τη φωνή του να μιλήσω. Να ψηλαφίσω κάτω από το πετσί μου τους φθόγγους (Βασίλης Ραϊκόφτσαλης στην ΟΔΟ ΠΑΝΟΣ)
Η ουσία καθ’ εαυτήν και ο λόγος: «τι μέτριο όργανο που είναι ο λόγος, ανάξιο του νου…» - αλλά και του διττού μέτρου όργανον τίνος; προς; τι;,και ανάμεσά τους, μεσ’ από το άπειρο μιας ατέρμονης σκέψης, το τάνυσμα της δράσης.
Να μιλήσω…«Σύμφωνα με μιαν υπόθεση του Leroi-Corhan, μόνον όταν ο άνθρωπος μπόρεσε να ελευθερώσει τα μπροστινά μέλη του από το βάδισμα και, συνακόλουθα, το στόμα του από την αρπαγή, κατορθωσε να μιλήσει…
Προσθέτω: και να φιλήσει.Γιατί το φωνητικό όργανο είναι επίσης το όργανο των χειλιών. Περνώντας στην ορθή στάση, ο άνθρωπος βρέθηκε ελεύθερος να επινοήσει τη γλώσσα και τον έρωτα» (Ρολάν Μπαρτ)
Η Κυβέλη με αγιότητα. Με βούρκωμα μαρτυρικής μέριμνας και πίστης για τους ανθρώπους. Είπε τρέμοντας από καλοσύνη «η τέχνη είναι ότι απέμεινε από τν Θεό. Ας αφήσουμε λοιπόν τους ανθρώπους να έλθουν μόνοι τους προς αυτήν…»Η Κυβέλη:
«φυσικά είναι ο ποιητής που μιλάει με ένα άλλο προσωπείο. Είναι η αδελφή του ποιητή που μιλάει, η οποία σ’ αυτό το κομμάτι τουλάχιστον εμφανίζεται σαν ένα είδος ιέρειας της ποίησης, είναι αυτή που ακριβώς αναζητάει τον απόλυτο ποιητικό λόγο στον οποίο δεν μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος…»
1. στο αίμα μου πώς έσφυζαν κι αγωνίζονταν να βγουν να φτάσουν…
2. με πνιχτή τρομαγμένη απορία ρωτάει τίποτε λοιπόν ποτέ δεν έγινε…
1.Αίμα κατάπλωρα στο κενό –«έχεις δει ποτέ ένα συναίσθημα; Εγώ τώρα θα σου δείξω και θα δεις για πρώτη φορά συναισθήματα ανθρώπου. Η Κυβέλη ξεκούμπωσε το φαρδύ μακρύ γκρίζο φόρεμά της έπεσε γύρω από τα πόδια της. Στάθηκε ολόγυμνη λίγο καμπουριασμένη με το ένα χέρι της στο στήθος. Όλο της το σώμα ήταν χαρακωμένο. Οργωμένο από μεγάλες κλειστές πληγές παλιές και μερικά μέρη ήταν τυλιγμένα σε γάζες»
ή 2.Πώς αναπληρώνεται το κενό– «η γλώσσα με αγωνία πολιορκεί το κενό για να του αποσπάσει ένα όνομα, μια λέξη που ο υπαινιγμός της θα είναι δριμύτερος, μια πρόταση που τα δομικά της μόρια θα εξακτινώνονται σε πολύ μεγαλύτερο χώρο» = «ο λόγος μένει στο τέλος εκκρεμής διασκορπίζεται και τελματώνεται στις παρυφές της οριστικής Σιγής:εκεί συμβαίνει η συμβολική Ματαίωση, και η συμβολική αγωνία έκτοτε δεν κοπάζει»…
Ξαναδιαβάζοντας τον εχθρό του Ποιητή
«Όταν κάποιος σε κάνει να αισθανθείς ετοιμοθάνατος είναι το σημάδι ότι σε δείχνει ο έρωταςκι από τη δικαιοσύνη του είσαι καταδικασμένος» και αυτομάτως σκέφτομαι τους στίχους της MarinaTsvetayeva
μητριά η Αγάπη:
Έλεος μην περιμένετε μήτε δικαίωση
ή όταν πάλι ή Κυβέλη: «Μονάχα μια γυναίκα μπορεί να καταλάβει πώς είναι δυνατόν μέσα σε μια ψυχή ανθρώπου να υπάρχουν μαζί ο θάνατος και η στοργή. Που δεν είναι ούτε έχθρα ούτε αγάπη. Θεέ μου αυτιά τα άναρθρα. Τα άγνωστα ονόματα της ψυχής μας. Ρήμαξαν τη ζωή μου. Γιατί εγώ…» - μήπως είναι το ίδιο το πένθος απ’ όπου η ρωσίδα ποιήτρια στον προτελευταίο στίχο του ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ της (1020) ζητά συν-χώρεση, αν και γνωρίζει ότι ο λόγος της παραμένει εκκρεμής, ο λόγος απουσιάζει…
Η ιέρεια Κυβέλη, η αδελφή, η αγαπημένη, η ποίηση –και απέναντι, ο απών: τα προσωπεία. Ο λόγος: γένους αρσενικού… η μητέρα γλώσσα η γλώσσα είναι σώμα άρα και πράξη – ενήδονη όσο και οδυνηρή δεν μπορεί παρά να-…ο λόγος εσωτερικεύεται ως θηλυκό δεύτερης κλίσης: η λόγος ανθρώπου γένους αρσενικού παραμένει η γενική πτώση. Μολονότι βλέπω να διαχέονται διαφορετικές ιστορίες –δοιών ειδών ανθρωπων. Το γένος και το είδος – αρχέγονη μητέρα και φωνή του αέρα: κάτι σαν προσπάθεια να ορίσουμε το ποιητικό σημείο: η ουσία και η ενσάρκωση υπάρχει μονάχα η ώρα που ο νους αισθάνεται κι αυτή την ώρα όλα ανοίγουν κι όλα κινδυνεύουν να μην έχουν υπάρξει ποτέ– Από πού έρχονται τα λόγια;
Βρισκόμαστε στην καρδιά της ποίησης – της ποίησης του Γιώργου Χειμωνά.
Και ήτο προς εσπέραν, φιλαναγνώστη, όταν ο καλόγνωμος φίλος Σταύρος Αντωνίου με παρακάλεσε, καθώς εκείνη την εβδομάδα της τελευταίας άνοιξης δεν αισθανόταν καλά, να τον συνοδεύσω έως το ιατρείο του θεράποντος. Στην οδό Ρηγίλλης που ανέδινε –εύηχο πράσινο.
Η ασθένεια:«Σ’ αυτήν την ταραγμένη ονομαστική κατάσταση, πραγματικά η γλώσσα πολιορκεί το κενό»
Ο ασθενής:«Ο συγγραφέας φοβάται το θάνατο».
Ο θεράπων:«Ο εχθρός του ποιητή δεν μπορεί να είναι ο θάνατος»: «ασύνορη εμπειρία κόσμου» «άγραφο που σκλήρυνε…»… στη γλώσσα και πάλι άθελά μου: το τίποτε, το κενό…
Το βάρος είναι ό,τι συγκρατεί το κενό
που αντάμα πηγαίνει μαζί σου
Δεν έχει όνομα, όπως κι εσύ
Ενδεχομένως είσθε το ίδιο
Ενδεχομένως
κάποτε κι εσύ να με ονομάσεις έτσι…
Είναι η κρυστάλλινη φωνή του PaulCelan, που βγαίνει μέσα από τα μαύρα νερά του Σηκουάνα… Μη δίνεις σημασία στα σκοτάδια μου είπε η Κυβέλη. Είναι δικά μου, μ’ αυτά γεννήθηκα και εσύ είσαι το αυστηρό φως που τα φράζει να μη χυθούν. Πόσες φορές δεν έχω αναρωτηθεί εάν η ποίηση δεν έχει ανεπιστρεπτεί ειπωθεί…
«Γιατί βέβαια όλα έχουν ως σήμερα γραφτεί και με χίλιους τρόπους τα ίδια πάντα έχουν ειπωθεί, είναι απίστευτο πόσο καθαρά έχουν λεχθεί τα πάντα, και η μία λέξη επαναλαμβάνει όλες τις χιλιετείς χρήσεις και περιστάσεις της – ο λόγος του ανθρώπου έχει όλο ακουσθεί - έχει τελειώσει ο χρόνος που παραχωρήθηκε στη σκέψη αυτή να πλαστεί, να μιλήσει, να εκπέσει. Το χάσμα ανάμεσα σ’ αυτό που είπαμε ψυχή και σ’ αυτό που είπαμε νου έγινε μεγαλύτερο, ο νους χάθηκε στην έρημο και η ψυχή αφελής και βάρβαρη» (ΔΥΣΘΥΜΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ)
Θα αρρωστήσεις από μελαγχολία και θα αυτοκτονήσεις. Ίσως επειδή θα έχεις καταλάβει πως δεν ήσουν άξιος για τα σπουδαία αισθήματα των άλλων προς εσένα. Πως δεν ήσουν άξιος της ψυχής σου. Γιατί η ψυχή μας είναι το παν κι ο νους μια κούφια βέβηλη τάξη»- «τι μέτριο όργανο που είναι ο λόγος ανάξιο του νου» «Η ψυχή και όχι ο νους έκλεισε τη γωνία και φαντάστηκε το τρίγωνο. Γιατί η ψυχή φροντίζει για ό,τι είναι ανοιχτό.
Ποίηση ή πρόζα;
Και το σύμπτωμα Χειμωνά στη νεοελληνική γραμματολογία παραμένει ανοικτό: πρόζα ή ποίηση; α-φασικές πραγματείες ρυθμού, όπου διολισθαίνει λες κάτι από το «εύρυθρον μέλος» του ζακυνθινού καρμπονάρου – και παραδίπλα στο βόρειο ράφι της καρδιάς, οι νουβέλες μινιατούρες του Σταύρου Αντωνίου… Οι δυο τους, οι γερμανόφωνοι έχουν υιοθετήσει τιμητικά τον όρο Dichterποιητής για την περίπτωση του FranzKafka-… «Η ψυχή… να τα κλείσει να τα χωρέσει μέσα της για να τα προστατέψει. Κι αυτό είναι η Ποίηση: το μοναδικό πράγμα στον κόσμο που έχει αιτία»
Άνοιξε μια τρύπα στον ύπνο του και πέρασε μέσα… Προορισμός: «όταν ο χρόνος και η ψυχή γίνονται ένα» (εκεί πάντα η ποίηση)
[Η συνομιλία του θεραπευόμενου και του θεραπευτή δεν διήρκεσε πολύ. Ο ιατρός υπέγραψε. Ίσως συνταγή, ίσως κάποιες εξετάσεις. Πίσω από το ιατρικό γραφείο του συγγραφέα, από το πάτωμα έως το ταβάνι, στοιβαγμένα παλιά βιβλία, οι χρυσοί τίτλοι τους εφέγγιζαν… Σύντομη συνομιλία για το σύνδρομο του Balint… μια άλλη μορφή αφασίας: Δηλητηρίαση Διαλέξεως,κοίταζε ψηλά, πίσω μου: μια πράσινη κουρτίνα που χρησίμευε ως διαχωριστικό – ανάμεσα στη μικρή αίθουσα υποδοχής και το κυρίως χώρο του ιατρείου. Αυτό τον έδειχνε ακόμα πιο οικείο μέσα μου.
«Πώς μπορεί αυτό το ανήμερο εξαγριωμένο κτήνος που είναι η μοίρα του ανθρώπου να είναι τόσο διεστραμμένο;»,«ο συγγραφέας Χειμωνάς. Σκάβει κι ολοένα βυθίζεται… ψαύει αρχετυπικές βάσεις»,μου εξομολογήθηκε ο ασθενής.
Βγαίνοντας πάλι στη Ρηγίλλης που ανέδινε… Πράσινο. «Στα διηγήματά του παραμένει εν πλήρει συνειδήσει εγκλωβισμένος στην ηθογραφία… το τέλος του λόγου, της εποχής του Έλληνος λόγου…Ίσως κάτι θέλει να μας πει»:
-«σαν να κρύωνε κρυώνω τραύλισε»…
Το καλοκαίρι ο Σταύρος άνοιξε μια τρύπα στον ύπνο και πέρασε μέσα. Την ίδια που διάβηκε πρόσφατα και ο Γιώργος Χειμωνάς. Προορισμός: «όταν ο χρόνος και η ψυχή γίνονται ένα» - εκεί πάντα και η ποίηση]
[ΠΗΓΗ: κείμενο που έγραψε ο Βασίλης Ραϊκόφτσαλης το Μάρτιο του 2000 και δημοσιεύτηκε στο Εργοτάξιο Εξαιρετικών Αισθημάτων ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ στο τεύχος 109 που ήταν αφιερωμένο στο Γιώργο Χειμωνά – Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2000]
